Los occitans dins la Granda Guèrra

La primièra guèrra mondiala foguèt la fin d’un monde

Los occitans participèron de faiçon importanta e divèrsa a la primièra guèrra mondiala, coma totes los europèus. Lor territòri foguèt pas çaquelà lo teatre de combats, mas lo prètz que paguèron los occitans dins lo conflicte es gigant.

Donam aquí qualques chifras globalas de mòrts e de nafrats, e ne donam de mai localizadas. Es vertat que los monuments dels mòrts en Occitània pòrtan los noms d’aqueles que son « Mòrts per França ».

Aqueles monuments mòstran a quin punt la populacion occitana d’après 1918 podiá èstre diferenta de çò qu’èra abans 1914.

↬ Legir mai

Joan Jaurés

Lo dison « Nòstre Joanon » dins son país. Es l’òme que portava l’esperança d’aqueles que volián pas la guèrra. Son combat amb de mòts li costèt la vida. Son assassinat a París lo 21 de julhet de 1914, sona coma l’eveniment que dona tota libertat als belicistas. (Nascut a Castras en 1859)

Robert Nivelle

Es general al començament de la guèrra. Puèi en 1916 es nomat generalissime e cap comandant de las armadas francesas. Decidís de la batalha del « Chemin des dames » en 1917 o « ofensiva Nivelle ». Fa 350.000 mòrts costat aliats. Aquò li còsta sa plaça.
(Nascut a Tula en 1856)

Ferdinand Foch

A la prima de 1918 foguèt nomat cap-comandant de las fòrças aliadas de l’Oèst. Lo causiguèron en rason de sa vision ofensiva de la guèrra. Es en desacòrd amb Pétain en 1918. Es manescal de França, mas tanben del Reialme-Unit e de Polonha.
(Nascut a Tarba en 1851)

Edouard de Castelnau

Fa partida de l’aristocracia desmonedada de Roergue. Es un catolic ferverós. General, ocupa de plaças importantas alprèp de Joffre e tanben de Foch pendnat la guèrra. Es popular e fa de politica après 1918. Serà pas manescal en rason d’aquò. (Nascut a Sant Africa en 1851)

Emile Fayolle

Al començament de la guèrra es a la retirada ; li demandan de tornar prendre de servici. Li donan de comandaments importants tot lo long de la guèrra. Es cap de las fòrças francesas suu front italian en 1917. Fes nomat manescal de França en 1921.
(Nascut al Puèi de Velai en 1852)

Vocabulari de la Prumèra Guèrra Mondiau

armada : armée
armistici : armistice
artilhariá / artilheria : artillerie
assaut : assaut
batalhon : bataillon
cèssafuòc / cèssahuec : cessez-le-feu
camp de batalha : champ de bataille
contingent : contingent
desbranda : débâcle
Flandra : Flandre
front : front
muntinariá / mutineria : mutinerie
reddicion : reddition
trencada : tranchée
Tripla Aligança/Tripla Aliança : Triple Alliance

Tèrmis tirats deu Lexic de l'istòria-geografia qui's pòt consultar dens lo tèrm'Òc deu Congrès.

O sabiatz ?

Lo mot francés « bidasse », qui significa « soldat, homme de troupe » en argòt militar, qu'a ua origina occitana.

En efèit, que vien deu mot « vidassa », compausat de « vida » e deu sufixe pejoratiu « -assa », e qui significa donc ua maishanta vita.

Lo Wiktionnaire, qui cita Florian Vernet (Que dalle ! Quand l’argot parle occitan) qu'explica que los conscriuts occitans e parlavan de « Bidasse » dens las lors letras, quan descrivèvan las lors condicions de vita, tà contornejar la censura.

Mei d'informacions dens lo Wiktionnaire.

Las trencadas en la literatura occitana

Las trencadas que son hèra presentas en la literatura occitana. Lo còrpus BaTelOc que n'ei lo testimòni.

« Se retrobèt paura mentre que s'engraissavan sus leis esquinas dei sordats que tombavan a milierats sota lo fèr e lo fuec dins lei trencadas » (Claudi Barsòti, Testimòni d'un niston de la guèrra)

« Moriguèt un matin de prima aigassosa, en mil nòu cents quinge, una bala entre lei dos uelhs, dins una trencada enviscada, gelada, cavada dins la terra de Lorena. » (Magalí Bizot-Dargent, Esquissas per un retrach de l'ombra)

« La guèrra l'aviá bravament marcat. Fantassin, aviá tirat tres ivèrns de trencadas dins las fangas de nòrd. » (Ferran Delèris, Memòris)

« Mas, ara, los Alemands racavan. Après quatre ans de sigonhejadís, avián finit, los nòstres, per los desaniar de las trencadas, e ara lor èran darrièr qu'avián pas freg als talons. » (Enric Mouly, E la barte floriguèt)

« Passèron leis annadas. L'ainat dei fraires despareiguèt dins lei trencadas, lei dos caganís i fuguèron nafrats, mutilats, gasats. » (Magalí Bizot-Dargent, Esquissas per un retrach de l'ombra)

Mei d'ocuréncias dens BaTelOc.

Verdunissa : Un nissart qui part à la guerre

Ange es un Niçard, un garç del Comtat de Niça. Sortís pas d'un vilatge en particular, sortís de totes. Aperten pas a ges de comunautat, aperten a totas. Es un soldat ordinari que complís un dever extraordinari : téner al front, amont, en França, dins las trencadas de Verdun ! Quinas emocions e dolors foguèron seunas dempuèi lo jorn que foguèt mobilizat ? Nos conta dins son jornal la guèrra, sa guèrra mentre que l'apocalipsi li tomba dessús.

Entre francés e occitan, nos liura alara un testimòni d'òme desrasigat que ven soldat.

Data de publicacion : 2017
Autors : Pascal Coletta, Michaël Crosa
Ligam : https://fabrica.occitanica.eu/labasa/15249

Lou matricule 1628 penden la guerre

Edouard Moulia (1889-1939) es un jornalista famós en rason de sos articles engatjats. Aquí la dactilografia del roman autobiografic ont conta son experiéncia de la primièra guèrra mondiala coma soldat « reservista ».

Data de publicacion : 1931
Ligam : https://occitanica.eu/items/show/2777

L’occitan en guerre

Lo libre « L’occitan en guerre » de Louis Bonfils, s’agís d’un recuèlh de letras à Pèire Azema, escrichas en occitan entre agost de 1914 e decembre de 1916.

Una letra del front de fa 100 ans que rebat lo sentiment nacional occitan

Fa dos ans remembràvem lo començament de la Grand Guèrra, que representèt una de las paginas negras de l’istòria d’Occitània. Cal dire qu’aquel masèl, que durèt cinc ans, representèt un sagnament demografic e economic pel país nòstre e mai lo començament de la destruccion de la lenga d’òc.

Publicam uèi una letra escricha fa exactament cent ans, que se publiquèt qualques jorns puèi dins la revista Lo Gal. Aquel 21 de genièr de 1916 lo felibre montpelhierenc Ubèrt Miermònt, que moriguèt aquela meteissa annada a la guèrra quand aviá 23 ans, rebastissiá dins son escrich lo sentiment nacional occitan que i aviá al front. A l’ora d’ara aquela letra es publicada dins l’Antologia dels felibres mòrts a la guèrra (1914-1918).

“Enfants dau Miègjorn, fraires d’armas,

Lo sovenir dau país dont s’es luònh demòra vivent dins lo còr dau pialut. L’ostau pairolau e la vida de familha quitada passan davant sos uòlhs esmoguts quand es, solet, sentinèla de longas oras.

↬ Legir mai

Lengà(s) de guèrra

Aquela mòstra virtuala foguèt concebuda pel CIRDOC-Mediatèca occitana en 2014 pel Centenari 1914-1918 en partissent de l’inventari de la documentacion occitana ligada a la Granda Guèrra.

La mòstra prepausa un agach diferent sus la guèrra, e de faiçon mai larga, sus França tala coma èra al començar del sègle XX.

Ligam : https://occitanica.eu/items/show/20228

Lou Gal

Lou Gal (« Lo Gal » en grafia classica ) es un mesadièr (1915) puèi bimesadièr (1916-1919) puèi setmanièr (1920) d'expression occitana fondat en 1915 per Jan Bardin (Jean Bardin, 1893-1966) e Pierre Causse (dit Caussou de l'Oulivié, 1883-1951), lèu ajudats per Louis Bonfils (1891-1918), Jòrdi Maillet e subretot Pierre Azéma (1891-1967),qu’es una cara màger del Felibritge lengadocian puèi, en seguida, de l’occitanisme contemporanèu

Ligam : https://occitanica.eu/items/show/1851

Guida dels documents occitans de la Granda Guèrra

Le CIRDÒC-Mediatèca occitana entamenèt en 2014 una òbra granda de deteccion, d’estudi, de salvagarda dels documents occitans de la Granda Guèrra per qual totes los qu’an en man de documents, institucionals o privats, son convidats a participar. Pòdon senhalar una documentacion, que pòt èstre unica, sovent rara e lo mai sovent encara desconeguda dels istorians.

Ligam : https://occitanica.eu/items/show/10541